📚 Aspekt w języku polskim

W języku polskim istnieje pojęcie aspektu niedokonanego i dokonanego. Dotyczy tylko przeszłości i przyszłości. Kiedy używamy aspektu niedokonanego, a kiedy dokonanego?

Aspekt niedokonany (np. czytać, robić, gotować) wybieramy wtedy gdy:

  • sytuacja była/będzie regularna
  • akcja była/będzie „nieskończona”
  • rezultat nie był/będzie ważny lub nie widzieliśmy/będziemy widzieć rezultatu – proces

Aspekt niedokonany mamy w czasie przeszłym, teraźniejszym i przyszłym.

Z aspektem niedokonanym łączą się takie określenia czasu:

  • zawsze, codziennie, często, zwykle, od czasu do czasu, czasami, regularnie, rzadko
  • raz na tydzień/miesiąc/rok/5 lat
  • dwa razy w tygodniu/miesiącu/roku
  • w każdy wtorek/w każdym miesiącu/roku
  • co miesiąc/tydzień/rok
  • od piątku do niedzieli
  • od rana do wieczora
  • od 13.00 do 17.00
  • przez 2 minuty/dzień/tydzień/miesiąc/rok
  • cały dzień/tydzień/miesiąc/rok


Aspekt dokonany (np. przeczytać, zrobić, ugotować) wybieramy wtedy gdy:

  • sytuacja była/będzie konkretna
  • akcja była/będzie „skończona”
  • rezultat był/będzie ważny lub widzieliśmy/będziemy widzieć rezultat – zakończenie procesu

Aspekt dokonany mamy w czasie przeszłym i przyszłym – nie dotyczy czasu teraźniejszego. W czasie teraźniejszym wszystkie czynności są niedokonane, bo trwają tu i teraz.

Z aspektem dokonanym łączą się takie określenia czasu:

  • już, wreszcie, nareszcie, w końcu
  • nagle
  • w jednej chwili, w jednym momencie
  • natychmiast
  • w dwie godziny, w jedną noc, w jeden wieczór

!nigdy może łączyć się z czasownikiem w aspekcie niedokonanym i dokonanym, np. nigdy nie jeździłem na nartach (jechać – pojechać), nigdy cię nie okłamałem (kłamać – okłamać)

Czasowniki, które nie mają aspektu dokonanego (jest tylko aspekt niedokonany) – przykłady:

  • mieszkać
  • studiować
  • pracować
  • siedzieć
  • biegać
  • trzymać
  • spać
  • podróżować
  • rozmawiać
  • bawić się
  • bać się
  • lubić 
  • kochać

Jak znaleźć parę aspektową?

Najłatwiej w słowniku 🙂 Polecam http://sgjp.pl/ – po wpisaniu czasownika na dole jest wiersz zatytułowany „odpowiednik aspektowy”. Jeśli czasownik ma parę aspektową, to ten wiersz będzie widoczny. Dla czasowników, które są tylko w aspekcie niedokonanym, tego wiersza nie będzie.

Na przykład czytać – przeczytać: http://sgjp.pl/leksemy/#255819/czyta%C4%87

I czasownik mieszkać, który jest tylko w aspekcie niedokonanym: http://sgjp.pl/leksemy/#253561/mieszka%C4%87

Niektóre pary aspektowe jest bardzo łatwo stworzyć – wystarczy dodać przedrostek (z-, s-, na-, prze-, po-, wy-, u-, za-, o-, przy-) do czasownika w aspekcie niedokonanym. Na przykład:

  • robić – zrobić
  • pytać – spytać
  • pisać – napisać
  • czytać – przeczytać
  • jechać – pojechać
  • czyścić – wyczyścić
  • gotować – ugotować
  • dzwonić – zadzwonić
  • budzić się – obudzić się
  • witać – przywitać

Inne pary aspektowe nie są takie oczywiste i trzeba je zapamiętać. Poniżej lista często używanych czasowników:

  • iść – pójść
  • kupować – kupić
  • odwiedzać – odwiedzić 
  • otwierać – otworzyć
  • zapamiętywać – zapamiętać
  • spotykać się – spotkać się
  • umawiać się – umówić się 
  • wracać – wrócić
  • zaczynać – zacząć
  • zamawiać – zamówić
  • zamykać – zamknąć
  • zapraszać – zaprosić
  • zwiedzać- zwiedzić
  • zostawać – zostać 
  • oglądać – obejrzeć
  • widzieć – zobaczyć
  • kłaść – położyć
  • wkładać – włożyć

I na koniec… lista czasowników A1/A2 (z książki „A co to takiego”) z uzupełnionymi parami aspektowymi. Numery są zgodne z częścią obrazkową.

  1. stawać – stanąć, stać
  2. siedzieć NIE MA
  3. leżeć NIE MA
  4. klęczeć NIE MA
  5. chodzić – iść – pójść
  6. biegać NIE MA
  7. skakać – skoczyć
  8. przewracać się – przewrócić się
  9. spacerować – pospacerować
  10. latać (ptak) NIE MA
  11. lecieć – polecieć
  12. pływać NIE MA
  13. płynąć (statek) – popłynąć
  14. jechać – pojechać
  15. wsiadać – wsiąść
  16. wysiadać – wysiąść
  17. wchodzić – wejść
  18. wychodzić – wyjść
  19. wjeżdżać – wjechać
  20. wyjeżdżać – wyjechać
  21. przechodzić – przejść
  22. błądzić – zabłądzić
  23. wracać – wrócić
  24. otwierać – otworzyć
  25. zamykać – zamknąć
  26. włączać – włączyć
  27. wyłączać – wyłączyć
  28. zapalać (papierosa) – zapalić
  29. gasić – zgasić
  30. ciągnąć – pociągnąć
  31. pchać – pchnąć
  32. łapać – złapać
  33. rzucać – rzucić
  34. trzymać NIE MA
  35. puszczać – puścić
  36. dawać – dać
  37. brać – wziąć
  38. budować – zbudować, wybudować
  39. burzyć – zburzyć
  40. wygrywać – wygrać
  41. przegrywać – przegrać
  42. pukać – puknąć, zapukać
  43. dzwonić – zadzwonić
  44. zaczynać – zacząć
  45. kończyć – skończyć
  46. ciąć NIE MA
  47. strzyc – ostrzyc
  48. drzeć – podrzeć
  49. rąbać – porąbać
  50. łamać – złamać
  51. kroić – pokroić
  52. obierać – obrać
  53. zrywać – zerwać
  54. zbierać – zebrać
  55. sprzątać – sprzątnąć, posprzątać
  56. prać – uprać
  57. prasować – wyprasować, uprasować
  58. suszyć NIE MA
  59. zamiatać – zamieść, pozamiatać
  60. odkurzać – odkurzyć, poodkurzać
  61. podlewać – podlać
  62. czyścić (buty) – wyczyścić
  63. pakować – zapakować, spakować
  64. telefonować – zatelefonować
  65. spać NIE MA
  66. gimnastykować się NIE MA
  67. budzić się – obudzić się, zbudzić się
  68. wstawać – wstać
  69. myć się – umyć się
  70. kąpać się – wykąpać się
  71. ubierać się – ubrać się
  72. czesać się – uczesać się
  73. golić się – ogolić się
  74. malować się – umalować się, pomalować się
  75. pracować NIE MA
  76. odpoczywać – odpocząć
  77. rozbierać się – rozebrać się
  78. rodzić się – urodzić się
  79. nazywać się – nazwać się
  80. rosnąć – urosnąć
  81. uczyć się – nauczyć się
  82. studiować NIE MA
  83. brać ślub – wziąć ślub
  84. starzeć się – zestarzeć się
  85. umierać – umrzeć
  86. jeść – zjeść
  87. pić – wypić
  88. gotować – ugotować
  89. smażyć – usmażyć
  90. piec – upiec
  91. mieszać – pomieszać, wymieszać, zmieszać
  92. dmuchać – dmuchnąć
  93. próbować – spróbować
  94. gryźć – ugryźć
  95. solić – osolić, posolić
  96. słodzić – posłodzić
  97. nalewać – nalać
  98. podawać – podać
  99. zamawiać – zamówić
  100. częstować – poczęstować
  101. dziękować – podziękować
  102. zmywać – zmyć
  103. kupować – kupić
  104. sprzedawać – sprzedać
  105. płacić – zapłacić
  106. ważyć – zważyć, poważyć
  107. kosztować – skosztować
  108. liczyć – policzyć
  109. mnożyć – pomnożyć
  110. dzielić – podzielić
  111. dodawać – dodać
  112. odejmować – odjąć
  113. pytać – spytać
  114. odpowiadać – odpowiedzieć
  115. mylić się – pomylić się
  116. czytać – przeczytać
  117. pisać – napisać
  118. malować – namalować, pomalować
  119. rysować – narysować
  120. pisać na komputerze – napisać na komputerze
  121. haftować – wyhaftować
  122. szyć – uszyć
  123. robić na drutach – zrobić na drutach
  124. zwiedzać – zwiedzić
  125. podróżować NIE MA
  126. fotografować – sfotografować
  127. żeglować NIE MA
  128. wspinać się – wspiąć się
  129. grać w tenisa – zagrać w tenisa
  130. oglądać – obejrzeć
  131. zbierać (kolekcjonować) – zebrać
  132. grać w karty – zagrać w karty
  133. grać w siatkówkę – zagrać w siatkówkę
  134. grać w koszykówkę – zagrać w koszykówkę
  135. grać na fortepianie – zagrać na fortepianie
  136. grać na gitarze – zagrać na gitarze
  137. jechać – jeździć na nartach – pojechać na nartach
  138. jechać – jeździć na wrotkach – pojechać na wrotkach
  139. jechać – jeździć na łyżwach – pojechać na łyżwach
  140. jechać – jeździć na rowerze – pojechać na rowerze
  141. jechać – jeździć konno – pojechać konno
  142. prowadzić samochód NIE MA
  143. opalać się – opalić się
  144. śpiewać – zaśpiewać
  145. bawić się NIE MA
  146. tańczyć – zatańczyć
  147. huśtać się NIE MA
  148. mówić – powiedzieć
  149. rozmawiać NIE MA
  150. słuchać – posłuchać
  151. krzyczeć – krzyknąć
  152. chorować – zachorować
  153. badać – zbadać
  154. palić – zapalić
  155. kaszleć – kaszlnąć
  156. kaleczyć się – skaleczyć się
  157. bandażować – zabandażować
  158. widzieć – zobaczyć
  159. płakać – zapłakać
  160. śmiać się – roześmiać się
  161. bać się NIE MA
  162. dziwić się – zdziwić się
  163. lubić NIE MA
  164. kochać NIE MA
  165. całować – pocałować
  166. obejmować się – objąć się
  167. kłócić się – pokłócić się
  168. błyskać się – błysnąć się
  169. padać – padnąć, paść
  170. świecić NIE MA
  171. wiać NIE MA
  172. myśleć – pomyśleć
  173. marzyć – zamarzyć
  174. rozumieć – zrozumieć
  175. modlić się NIE MA
  176. dotykać – dotknąć
  177. machać – machnąć, pomachać
  178. mieszkać NIE MA
  179. pomagać – pomóc
  180. przeszkadzać – przeszkodzić
Spodobał Ci się mój wpis? Postaw mi kawę na buycoffee.to

How useful was this post?

Click on a star to rate it!

Average rating 5 / 5. Vote count: 1

No votes so far! Be the first to rate this post.

Mogą Cię zainteresować

4 Comments

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *