📚Złamać nogę czy przysięgę? (o frazeologizmach)
Ładna definicja związków frazeologicznych brzmi: „ogół połączeń wyrazowych występujących w danym języku i funkcjonujących jako całość znaczeniowa” (J. Pol, Repetytorium z języka polskiego). Prościej – związki wyrazowe, których znaczenie nie wynika z wyrazów (np. drzeć koty) lub jeden z wyrazów ma znaczenie osobliwe (np. w wyrażeniu lewe papiery słowo lewe jest z gwary więziennej).
Frazeologizmy dzielą się na:
- związki stałe – mają utarte, zleksykalizowane znaczenie, np. rzucić okiem (zmiany w tych związkach są traktowane jako błąd – przykładem takiego błędu może być kontaminacja,
- związki łączliwe – dopuszczalna jest zmiana jednego z wyrazów – np. wziąć się w ryzy, ale też: wziąć się w karby lub wziąć się w garść.
Klasyfikacja formalna wyróżnia związki:
- właściwe – np. złamać nogę,
- przenośne – np. złamać przysięgę.
Jednak najczęściej stosowany podział frazeologizmów wygląda następująco:
- wyrażenia – ustalone połączenia wyrazowe, których ośrodkiem jest rzeczownik, przymiotnik, przysłówek (np. gołębie serce, sprzed potopu, rychło w czas),
- zwroty – ustalone połączenia wyrazowe, których ośrodkiem jest czasownik (np. mieć pypcia na języku, połknąć bakcyla),
- frazy – mają postać zdania (np. grunt się pali komuś pod nogami, coś poszło komuś w pięty).
Frazeologizmy mają idiomatyczny charakter – nie mają dosłownych odpowiedników w językach obcych.