📚Marzę czy mażę?

Oto jest pytanie i homonim zarazem :-). Przy okazji tego dylematu warto przypomnieć zasadę użycia rz i ż. Ż piszemy, gdy:

• w wyrazach pochodnych są wymiany głoskowe:
  • ż – g, np. nadproże – próg
  • ż – dz, np. księża – ksiądz
  • ż – h, np. drużynowy – druh
  • ż – z, np. mażę – mazanie
  • ż – ź, np. zagrożenie – groźny
  • ż – s, np. boży – boski
• występuje przed literami r, l, ł, np. drżenie, ulżyć, łże (słownik ortograficzny podaje wyjątki: półrzadki, współrządzić)
• jest częścią partykuł -że, -ż, np. zróbże, jakiż
• występuje po literze n w wyrazach obcych, np. aranżacja
• po przedrostku zakończonym na spółgłoskę, jeśli rdzeń zaczyna się na ż, np. odżałować, nadżerka
• występuje w wyrazach rodzimych i w formach pochodnych: gżegżółka, mżawka, piegża.

Rz piszemy, gdy:

• w wyrazach pochodnych jest wymiana głoskowa rz – r, np. wierzyć – wiara, dobrze – dobry (rzadko występuje wymiana rr – rz, np. mirra – mirze)
• jest zakończenie -erz, -arz, -mierz, -mistrz, np. malarz, fałszerz, ciśnieniomierz, zegarmistrz (niektóre wyjątki: instruktaż, masaż, lemiesz)
• występuje po spółgłoskach p, b, t, d, k, g, ch, j, w, np. przywara, brzuch, trzask, drzewo, zakrzepnąć, zagrzmieć, chrzcić, ujrzeć, wrzucić.

Lista wyjątków do tych zasad jest długa. Najbardziej znane to: bukszpan, całokształt, kształcić, kszyk (ptak), riksza, pszczoła, pszenica, słupszczanin. Ponadto w przymiotnikach (w stopniu wyższym i najwyższym) przyrostek brzmi -szy, a nie -rzy (i dlatego jest lepszy, grzeczniejszy, milszy) i w czasownikach pochodnych od przymiotników, np. ulepszyć, upiększać. A czasem piszemy rz bo tak – bo wpływ na to mają np. czynniki historyczne czy konwencja. I tak jest z marzeniami :-).
Spodobał Ci się wpis?