Kiedyś już zrobiłam wpis o przysłówku (https://edytornia.pl/gramatyka/przyslowia-przyslowka/), ale przysłówek dla obcokrajowców to całkiem inny temat… a znalezienie sensownych materiałów jest trudne, o czym się przekonałam, gdy zaczęłam uczyć moich studentów przysłówka. No to zaczynamy 🙂
Przysłówek określa czasownik. Odpowiada na pytania: jak? gdzie? kiedy? Najczęściej jest tworzony od przymiotnika (ale są wyjątki – na przykład bardzo, całkiem, dziś, jutro, zawsze, wszędzie i wczoraj). Jeśli przysłówek jest tworzony od przymiotnika, to ma 2 końcówki:
- -o, np. tani-> tanio, drogi -> drogo, mały -> mało
- -(i)e, np. wygodny -> wygodnie, stały -> stale, fajny -> fajnie, pracowity ->pracowicie,
sprawiedliwy -> sprawiedliwie, uczciwy -> uczciwie, fałszywy -> fałszywie
Końcówkę -(i)e mają przysłówki utworzone od przymiotników zakończonych na -ny, -iczny, -alny -owny, -ły, -iwy, -liwy, -ty
I żeby nie było za łatwo, to mamy alternacje:
ł –> l dojrzały –> dojrzale (miły –> mile też, choć częściej słyszymy formę miło)
r –> rze dobry –> dobrze
s –> ś zazdrosny –> zazdrośnie
t –> ci pracowity –> pracowicie
Przysłówki, które powstały od przymiotnika, możemy stopniować.
Rodzaje stopniowania:
- regularne
- nieregularne
- opisowe
STOPNIOWANIE REGULARNE
- Stopień równy
To te 2 końcówki zapisane powyżej: -o lub -(i)e
- Stopień wyższy
Jest jedna końcówka -ej
Niestety, tu też jest sporo alternacji:
a/o –> e czarno –> czarniej wesoło –> weselej
ą –> ę gorąco –> goręcej
b –> bi głęboko –> głębiej
w -> wi różowo –> różowiej
n –> ni widno –> widniej
ch –> sz cicho –> ciszej
d –> dz/dzi prędko –> prędzej, młodo –> młodziej
g –> ż długo –> dłużej
k –> ci szybko –> szybciej
ł –> l miło –> milej
r –> rz ostro –> ostrzej
s –> ż, zi wysoko –> wyżej wąsko –> węziej
sn –> śni jasno –> jaśniej
st –> ść/ści często –> częściej, gęsty -> gęściej
t –> c krótko –> krócej
I występuje tu też zjawisko redukcji końcówek -ko, -oko, – eko (blisko, szeroko, daleko). Jak to działa?
blisko –> odcinamy -ko i zostaje nam blis, mamy alternację s –> ż, dodajemy końcówkę stopnia wyższego -ej i tak powstaje bliżej
szeroko –> odcinamy -oko i zostaje nam szer, mamy alternację r –> rz, dodajemy końcówkę stopnia wyższego -ej i tak powstaje szerzej
daleko –> odcinamy -eko i zostaje nam dal, nie ma alternacji, więc dodajemy końcówkę stopnia wyższego -ej i tak powstaje dalej
Kiedy się zna reguły, tworzenie przysłówków jest proste, prawda? 😉
- Stopień najwyższy
Jak sama nazwa wskazuje, do stopnia wyższego dokładamy prefiks naj- i mamy formę przysłówka w stopniu najwyższym. Dlatego tu nie ma już żadnych redukcji, alternacji – i jest łatwo, miło oraz przyjemnie 🙂
naj + stopień wyższy = stopień najwyższy
STOPNIOWANIE NIEREGULARNE
Dotyczy tylko 4 przysłówków i trzeba je zapamiętać.
dobrze –> lepiej –> najlepiej
źle –> gorzej –> najgorzej
mało –> mniej –> najmniej
dużo –> więcej –> najwięcej
- STOPNIOWANIE OPISOWE
Stopniujemy w górę (natężenie cechy lub właściwości) za pomocą przysłówka bardzo – bardziej – najbardziej lub w dół (osłabienie cechy lub właściwości) za pomocą przysłówka mało – mniej – najmniej. Np. kolorowo, bardziej kolorowo, najbardziej kolorowo, najmniej kolorowo, mniej kolorowo, kolorowo.
Kiedy stopniowanie proste, a kiedy opisowe?
Zasada jest taka: jeśli jest możliwe zastosowanie stopniowania prostego, to stosujemy stopniowanie proste. Druga zasada jest związana z liczbą sylab (więcej niż 4), a jak się jeszcze bardziej wgłębić w temat, to opisowo stopniujemy również przysłówki, które powstały od imiesłowów przymiotnikowych (interesujący, wykształcony, zakochany) i te, które powstały od rzeczowników (jedwabiście, stalowo, sentymentalnie).
Przysłówki z przyimkiem po
To grupa przysłówków, które informują o cechach przedmiotu/osoby, np. po lekarsku, po chłopsku, po męsku, po laicku, po polsku, po kaszubsku. Tworzymy je od przymiotników zakończonych na -ski, -cki, od nazw języków, narodowości i nazw geograficznych.
Spodobał Ci się mój wpis?
